Aðrar tekjur
Lífeyrisgreiðslur, greiðslur frá Tryggingastofnun ríkisins, aðrar bótagreiðslur og styrkir teljast til skattskyldra tekna. Sama á við um ýmsar aðrar greiðslur að hluta eða öllu leyti, s.s. barnsmeðlög sem eru umfram fjárhæð tvöfalds barnalífeyris, björgunarlaun, framfærslulífeyri frá fyrrverandi maka að því leyti sem hann er umfram lágmarksellilífeyri, fæðingarstyrk, gjafir sem eru umfram verðmæti sem almennt gerist um tækifærisgjafir, höfundarlaun og sjúkra- og slysadagpeninga ef ekki er kveðið sérstaklega á um annað í lögum. Á þessar tekjur er lagður tekjuskattur og útsvar eftir almennum reglum.
Frá og með 1. janúar 2020 teljast greiðslur til höfunda og/eða annarra einstaklinga sem rétthafa vegna síðari afnota eftir að verk hefur verið gert aðgengilegt almenningi, birt eða gefið út, til fjármagnstekna án nokkurs frádráttar.
Hér er fjallað um ýmsar tegundir af greiðslum, en ekki er um tæmandi upptalningu að ræða.
Lífeyrisgreiðslur
Allar lífeyrisgreiðslur frá lífeyrissjóðum, þ.m.t. séreignarlífeyrir, teljast til skattskyldra tekna móttakanda og eru skattlagðar miðað við gildandi tekjuskatts- og útsvarshlutfall.
Ef lífeyrir (eftirlaun) er greiddur beint af launagreiðanda fer með þá greiðslu eins og hverja aðra launagreiðslu.
Ef barn hefur misst annað eða bæði foreldri og er skattlagt sérstaklega af öðrum tekjum en launatekjum telst barnalífeyrir með tekjum barnsins.
Séreignarlífeyrir - viðbótarlífeyrir
Séreignarsparnaður úr lífeyrissjóðum og frá öðrum þeim sem hafa heimild til að taka á móti viðbótarlífeyrissparnaði er skattlagður á sama hátt og annar lífeyrir og kemur til tekna þegar hann er greiddur út. Á þessa greiðslu er lagður tekjuskattur og útsvar eftir almennum reglum. Sama regla gildir um skattlagningu þegar greiðslan á sér stað til erfingja.
Sérstök útgreiðsla úr séreignarsjóðum
Greiðslur úr séreignarsjóðum sem heimilaðar voru tímabundið árið 2010 vegna sérstakra aðstæðna í þjóðfélaginu eru skattskyldar tekjur á því ári sem útgreiðsla fer fram. Á þessar tekjur er lagður tekjuskattur og útsvar eftir almennum reglum. Þessi útgreiðsla séreignarsparnaðar hefur ekki áhrif á útreikning vaxtabóta og barnabóta.
Greiðslur frá Tryggingastofnun ríkisins – aðrar bótagreiðslur
Lífeyrisgreiðslur frá Tryggingastofnun ríkisins eru skattskyldar tekjur og er lagður á þær tekjuskattur og útsvar eftir almennum reglum. Sem dæmi um greiðslurnar má nefna dagpeninga, dánarbætur, ellilífeyri, endurhæfingarlífeyri, foreldragreiðslur, heimilisuppbót, maka- og umönnunarbætur, mæðra- og feðralaun, orlofs- og desemberuppbót, sjúkra - og slysadagpeninga, tekjutryggingu, uppbót vegna reksturs bifreiðar, aðrar uppbætur, vasapeninga, örorkulífeyri, örorkustyrk og örorkulífeyri vegna slysa. Sé síðastnefnd greiðsla vegna barna yngri en 16 ára telst hún sem tekjur hjá framfæranda og skiptist þá jafnt ef um hjón eða sambúðarfólk er að ræða.
Um skattfrjálsar greiðslur frá Tryggingastofnun ríkisins er fjallað sérstaklega í kafla um slíkar tekjur.
Aðrar bótagreiðslur
Bótagreiðslur eins og atvinnuleysisbætur, slysabætur, skaðabætur og vátryggingafé vegna sjúkdóms, slysa, atvinnutaps eða launamissis eru skattskyldar, nema sérstaklega sé kveðið á um annað. Um skattfrjálsar bætur er sérstaklega fjallað í kafla um slíkar tekjur.
Annað
Ýmsar aðrar greiðslur teljast til skattskyldra tekna og eru þær ekki tæmandi taldar hér.
Gjafir
Gjafir eru skattskyldar tekjur og bera tekjuskatt og útsvar eftir almennum reglum, þó þannig að undanþegnar eru tækifærisgjafir ef verðmæti þeirra er ekki meira en gerist almennt um slíkar gjafir.
Gjafavinna - skiptivinna
Gjafavinna og skiptivinna sem unnin er við íbúðarhúsnæði til eigin nota skal telja til tekna hjá eiganda húsnæðisins. Gera þarf grein fyrir þessari vinnu í húsbyggingarskýrslu með skattframtali (RSK 3.03).
Skattskyld eigin vinna
Vinna við byggingu og endurbætur á íbúðarhúsnæði til eigin nota, sem unnin er í venjulegum vinnutíma, skal meta til tekna. Gera þarf grein fyrir þessari vinnu í húsbyggingarskýrslu með skattframtali (RSK 3.03). Sama á við um eigin vinnu við byggingu eigin sumarbústaða og þess háttar húsnæðis.
Vinningar og verðlaun
Vinningar og verðlaun eru skattskyldar tekjur og bera tekjuskatt og útsvar eftir almennum reglum. Undantekning er þó verðlitlir vinninga í almennum happdrættum og keppnum og vinningar úr happdrættum sem hafa fengið sérstaka heimild ríkisskattstjóra til að greiða skattfrjálsa vinninga. Nánari umfjöllun er í kaflanum um skattfrjálsar tekjur.
Greiðslur vegna NPA þjónustu
Notendastýrðri persónulegri aðstoð (NPA) er ætlað að koma til móts við þarfir fatlaðs fólks og felst í því að notandinn velur sér sjálfur það aðstoðarfólk sem hann kýs. Allir þeir sem eiga lögheimili á Íslandi og falla undir lög um málefni fatlaðra geta sótt um NPA þjónustu. Forsjáraðili sækir um fyrir þann sem ekki hefur náð 18 ára aldri. Lagt er mat á stuðningsþörf og ákveðið hversu margar vinnustundir notandinn á rétt á. Greidd er ákveðin fjárhæð á vinnustund (2.800 kr.).
Annað hvort er gerður einstaklingssamningur á milli notanda (eða forsjáraðila hans) og sveitarfélags eða samningur við sjálfstæðan aðila, sem gert hefur samstarfssamning við sveitarfélagið um að bjóða upp á umsýslu með NPA þjónustu.
1. Þegar notandi/forsjáraðili er umsýsluaðili með NPA-þjónustunni
Ef notandi eða forsjáraðili hans er sjálfur umsýsluaðili með NPA þjónustunni er þetta ekki atvinnurekstur. Þegar af þeirri ástæður kemur í þessum tilvikum ekki til þess að um virðisaukaskattsskyldu sé að ræða. Við þessar aðstæður þarf að gera grein fyrir greiðslum frá sveitarfélaginu og ráðstöfun þeirra í persónuframtali notandans, ef hann er eldri en 18 ára, eða forsjáraðili, ef notandinn er yngri en 18 ára.
1.1. Skattframtal – launagreiðslur - verktakagreiðslur
Notandi er yngri en 18 ára
Gera ber grein fyrir greiðslunum í skattframtali forráðamannsins í lið 2.3 í („Annað, hvað?“) og ráðstöfun þeirra í reit 157 samkvæmt sérstakri sundurliðaðri greinargerð. Um frádrátt fer eftir 2. mgr. 30. gr. laga nr. 90/2003, um tekjuskatt. Persónulegur kostnaður notandans er ekki frádráttarbær heldur einungis kostnaður sem greiðslunum er ætlað að standa undir. Greiðslur umfram kostnað teljast almennt skattskyldar hjá forráðamanni.
Ef forsjáraðili tekur sjálfur að sér aðstoð við notanda sem nemur fleiri en 10 klst. á viku þarf hann að vera á launagreiðendaskrá sem aðili utan atvinnurekstrar (sjá eyðublað RSK 5.02) og gera skil á staðgreiðslu, tryggingagjaldi og iðgjaldi í lífeyrissjóð mánaðarlega miðað við 1.900 kr. laun á klst. . Ef vinnan við aðstoðina nær ekki 10 klst. á viku þarf ekki að gera skil mánaðarlega heldur kemur mismunur á greiðslum og kostnaði til tekna hjá forráðamanninum í gegnum færslu í skattframtal hans.
Greiðslur til aðstoðarmanna, annarra en forráðamanns, geta annað hvort verið laun eða verktakagreiðslur. Ef aðstoðarmönnum eru greidd laun þá þarf forsjáraðili að vera á launagreiðendaskrá vegna þeirra launagreiðslna og gera skil á staðgreiðslu, tryggingagjaldi og iðgjaldi í lífeyrissjóð af greiddum launum til aðstoðarmannanna. Ef einungis er um að ræða verktakagreiðslur þarf að gefa upplýsingar um þær á launamiða. Gera þarf grein fyrir greiddum launum og verktakagreiðslum í launamiða, RSK 2.01 að loknu tekjuári og í eyðublaðinu RSK 4.05 með skattframtali sínu, í B-kafla/leiðrétting.
Notandi er 18 ára og eldri
Notandi NPA þjónustu sem sjálfur er umsýsluaðili og er eldri en 18 ára þarf að gera grein fyrir greiðslunum frá sveitarfélaginu í skattframtali sínu í lið 2.3 í („Annað, hvað?“) og ráðstöfun þeirra í reit 157 samkvæmt sérstakri sundurliðaðri greinargerð. Um frádrátt fer eftir 2. mgr. 30. gr. laga nr. 90/2003. Persónulegur kostnaður notandans er ekki frádráttarbær heldur einungis kostnaður sem greiðslunum er ætlað að standa undir. Greiðslur umfram kostnað teljast almennt skattskyldar hjá notandanum.
Greiðslur til aðstoðarmanna, hvort heldur þar er um skyldmenni að ræða eða utanaðkomandi, geta annað hvort verið laun eða verktakagreiðslur. Ef um er að ræða launagreiðslur til aðstoðarmanna þá þarf notandi að vera á launagreiðendaskrá sem aðili utan atvinnurekstrar (sjá eyðublað RSK 5.02) og standa skil á staðgreiðslu, tryggingagjaldi og iðgjaldi í lífeyrissjóð af greiddum launum til aðstoðarmanna sinna. Ef einungis er um að ræða verktakagreiðslur þarf verktakinn að skrá sig á launagreiðendaskrá og gera skil á staðgreiðslu, tryggingagjaldi og iðgjaldi í lífeyrissjóð af launum sínum. RSK mun almennt ekki gera athugasemdir um verktöku í þessum málum, a.m.k. ekki á meðan um tilraunaverkefni er að ræða. Notandinn þarf að gera grein fyrir bæði launagreiðslum og verktakagreiðslum á launamiða, RSK 2.01, að loknu tekjuári, og í eyðublaðinu RSK 4.05 með skattframtali sínu, í B-kafla/leiðrétting.
2. Þegar umsýsluaðili er lögaðili eða sjálfstætt starfandi einstaklingur
Þegar samið er um að utanaðkomandi aðili, lögaðili eða sjálfstætt starfandi einstaklingur, tekur að sér umsýslu með NPA þjónustu fyrir notanda ganga greiðslur frá sveitarfélaginu beint til þess umsýsluaðila. Við þessar aðstæður er um að ræða atvinnurekstur með öllum almennum skyldum þar um, þ.m.t. að rekstraraðili tilkynni sig á launagreiðendaskrá, sbr. eyðublaðið RSK 5.02, og geri skil á staðgreiðslu, tryggingagjaldi og iðgjaldi í lífeyrissjóð af launum til launamanna sinna Um frádrátt á móti atvinnurekstrartekjum gilda ákvæði 31. gr. laga nr. 90/2003, um tekjuskatt. Persónulegur kostnaður er aldrei frádráttarbær.
Ef um er að ræða þjónustu við einstakling sem er 18 ára eða eldri þá skiptir ekki máli hvort umsýsluaðili er foreldri eða ættingi notanda, eða einhver utanaðkomandi, sömu reglur gildi í skattalegu tilliti. Ríkisskattstjóri gerir út af fyrir sig engar sérkröfur um fyrirkomulag á rekstri.
Greiðslur sveitarfélaga fyrir NPA þjónustu til notenda bera ekki virðisaukaskatt. Umsýsluaðli, hvort sem um er að ræða lögaðila eða sjálfstætt starfandi einstakling, telst hins vegar virðisaukaskattsskyldur vegna hluta greiðslnanna, þ.e. þess hluta sem markaður er til að greiða umsýslukostnað (nú 10%). Sá fyrirvari er þó gerður hér að þeir sem selja skattskyldar vörur og þjónustu fyrir minna en 2.000.000 kr. á hverju 12 mánaða tímabili eru undanþegnir virðisaukaskattsskyldu (fjárhæðin var 1.000.000 kr. til 1. janúar 2017).
Ítarefni
Hvar finn ég reglurnar?
Frádráttur frá tekjum utan atvinnurekstrar - 30. gr. laga nr. 90/2003, um tekjuskatt
Skattskyldar tekjur – 7. gr. laga nr. 90/2003, um tekjuskatt
Eyðublöð
Húsbyggingarskýrsla, fylgiskjal með skattframtali - RSK 3.03
